THE BAKU REVIEW

Cavabını uşaqlığımdan, ən kiçik yaşlarımdan bildiyim sualdır nə üçün Bakının "küləklər şəhəri" adlandırıldığı, özü də onu mənə silkələyən bizi, papağımızı uçuran, küçələrin bütün zir-zibilini havaya qaldırıb bitməkdə olan ziyafətin sərxoş rəqslərini yamsıladan, eyvanlardan asılan paltarları şəhərin və həyatın ən həqiqi bayrağına çevirən küləyin özü pıçıldayıb. Fəqət o, mənim yox, tarixin, həyatın və gerçəkliklərin tərtib etdiyi, yoxlamağa ehtiyac görmədiyim, zira heç vaxt unutmağa aman verilməyən ikililiklərimin siyahısına ən məsumunu da əlavə edib. Bunu isə açığı, nə vaxt etdiyini xatırlamıram, heç vacib də deyil. Mənim Bakım küləklərdən çox yağışların şəhəridir. Nə olsun ki, məktəb dərslikləri külək enerjisinin cəzbedici imkanlarından danışanda ilinin bir çox günü küləkli keçən Bakını nümunə göstərir və nə olsun ki, daim yüksək nəticə göstərən idmançılar kimi onun da adı siyahının ən yüksək yerlərindədir – dünyanın ən küləkli şəhərləri içində.

Etiraf edirəm, nə qədər çox sevsəm də yağışdan yorulduğum, yaxud indi yox düşündüyüm anlar olur. Amma payızda, buludlar Bakıya düşən günəş şüalarını udub günortadan sonra şəhər solğun mavi rəngə çevriləndə, sərt kölgələr yoxa çıxıb mənzərəni suyu çox düşmüş akvarelə bənzədəndə mənzilimdəyəmsə və hər şey qaydasındadırsa, yağışın sonsuz yağmasını arzulayıram.

Yerimdən qalxmaq istəmirəm. Uşaqlığımdan tətbiq etdiyim bu cığallıq məni inandırır ki, üfüqi vəziyyətdəsənsə, oyansan belə məsuliyyət və qayğıların çağırışından yayınmaq hüququn var. Saatın neçə olduğunu bilmirəm. Hansı dövrdə oyandığımdan xəbərsizəm. Şah İsmayıl Bakının mühasirəsini yeni tamamlamış, yaxud Əsrin müqaviləsi bir neçə gün əvvəl imzalanmış ola bilər. Bircə günəşin varlığını ört-basdır etmək gücündə olmayan pərdələrə görə gecə olmadığını başa düşürəm. Yağışın səsləri isə keçmişdəki başqa yağışların səslərinə qarışıb. Yenə yaddaşımın oyunları başlayıb, başa düşürəm. Mənə qalan – izləməkdir.

Hər nə qədər neon işıqların bir-birinə qarışıb əmələ gətirdikləri yeni dildə heç nə başa düşməsəm də yolun sol tərəfinə baxıram. Avtobus dar küçədən keçərkən qaranlığa təslim olmuş qapısı bağlı dükanların və kafelərin səssizliyində belə bu mümkün deyil. Bir azdan sürücü enib çay almağa gedəcək. Xoşuma gəlir bu hərəkəti, bu vecsizlik aktında onu anlamaq üçün göstərdiyim səylər xoşuma gəlir. Mən də çay istəyirəm, amma yerimdən qalxmaq istəmirəm. Küləyin şiddətlə pəncərələrə çırpdığı yağış damcıları araya girən vaxt nə ehtiyac var buna?

Uzaqda olmayan güzgünün həfif qatlanan kənarlarında -hələ də güzgü olmağa davam edir- otağa düşən günəş işığının rəngləri sarıdan tünd narıncıya qədər dəyişir, hərdən yuxarıdan və aşağıdan qovuşur, sonra ortada yoxa çıxır. Bu işıq haradan gəlib bilmirəm, bu günə aid olmadığı aydındır. Bəzən də ortada mavi rəng görünür. Bu mavi sarı-narıncı rənglərlə mübarizə aparır və bəzən uduzur; əksər hallarda isə heç-heçədir. Bəzən də haradan peyda olduğunu başa düşmədiyim qara rəng güzgünün bütün kənarını işğal edir. Başımı geriyə çevirib yellənən pərdəyə baxıram. Nəfəsliyin açıq olduğunu bilmirdim. Pərdənin hərəkəti ilə güzgüdə oynayan işıq arasında əlaqəni tapmağa çalışıram. Səslər daha aydın eşidilməyə başlayır. Güzgüdə görünən çarpayının bir hissəsində, mavi örtük üzərində nə qədər çalışsam da ayaqlarımı görə bilmirəm. Qıc olana qədər irəli çəkirəm onları və nəhayət saniyənin onda biri ərzində ancaq barmaqlarımın ucu görünür. Müvəffəqiyyət qazandığıma sevinib digər böyrüm üstə uzanıram.

Nə qədər düşünmüşəm güzgülər haqda, nə qədər şeyi bənzətmişəm güzgülərə. Nədir bunun səbəbi? Tək mən yox, bütün bəşəriyyət niyə əl çəkmir güzgülərdən? İbn Arabi, məsələn, insan yatarkən ruh maddi aləmlə əlaqəsini tamam kəssə, ruhun güzgüdəki kimi misal aləmini əks etdirə biləcəyini yazır. Bəlkə mənim bayaq boylandığım güzgü. Fikrimi yarımçıq kəsirəm, amma bu haqda başqa vaxt düşünmək üçün çarpayımın yanındakı dəftərçəyə qeyd edirəm.

Üzərində düşünməli növbəti sual gözləmədiyim anda peyda olur: qaranlığın yağışlarını sevirsən, yoxsa işıqlı vaxtların? Hər şey yaxşıdırsa, fərqi yoxdur. Mütləq seçməliyəmsə, qaranlığınkıları. Hər şey heç vaxt yaxşı olmur, bilirəm və məhz indi sakit uzanıb yağışın və magistralın səsinə qulaq asdığım an nələrin qaydasında olmadığını xatırlayıb qanım qaralır.

Çay içmək üçün ancaq ayağa qalxmaq olar, başqa heç nə bu imtinaya layiq deyil. Dünyanın və həyatımın işlərindən uzaq ada kimi aralı olmaqdan imtinaya. Ancaq çay üçün. Sürücünü də buna görə anlayıram. Axşamın və avtobus salonunun bashabas olmayan yorğunluğunda biz hamımız tək bir tamaşanın baş tutması üçün idik. Çay istəməyin vacibliyi biz tələsməsəydik evlərimizə və onun yoxluğunda boş qalmış oturacağına qəzəblə boylanmasaydıq, əsla bu qədər aydın oxunmayacaqdı. Neon işıqların bir-birinə qarışıb əmələ gətirdikləri yeni dili anlamaq cəhdlərindən isə çoxdan imtina etmişəm.

Üstümə salınmış nazik örtüyün ağırlığı bəs edir düşüncələrimi sürətləndirməyə. Bunun sirrini açmış deyiləm: niyə üstüm örtülü olanda daha yaxşı düşünə bilirəm. Bəlkə də özünü ana bətnində hiss edir insan, ehtiyacımız olan o təhlükəsizlik duyğusunun hətta ötəriliyidir. Yağışın səsləri isə hələ də keçmişdəki başqa yağışların səslərinə qarışıb.

Nə qədər axtarsaq da sevimli peçenyelərimi tapa bilməyib evə qayıdırıq. Hava qaralana qədər nə etdiyimi xatırlamıram. Sovet İttifaqı hələ dağılmayıb, atam gedir, qayıdır, Ovçular dükanının yanında həmin peçenyedən satıldığını xəbər aldığını deyir. Çıxırıq bayıra, yağış var. Mən nəhayət müqavimətə təslim olub ayağa qalxıram, mətbəxə keçib çay içmək üçün suyu qızdırıram.

Oktyabr 2024